Το 1ο Πειραματικό Γυμνάσιο

Το σημερινό 1ο Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο Αθηνών έχει μια βαρύτιμη προίκα: συνδέεται ιστορικά με το πρώτο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που λειτούργησε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος και δημιουργήθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια. Το σχολείο αυτό, στην πρώτη του μορφή, ονομάστηκε Κεντρικό Σχολείο και ιδρύθηκε το 1829 στην Αίγινα, που ήταν τότε προσωρινή έδρα του Καποδίστρια και πρωτεύουσα του υπό διαμόρφωση ελληνικού κράτους. Σκοπός του ήταν να εκπαιδεύσει τους νέους που επρόκειτο να συνεχίσουν με ανώτερες σπουδές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Όμως, μετά από τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1831, το σχολείο αποδυναμώθηκε και ο αριθμός των μαθητών του μειώθηκε αισθητά. Έτσι, το 1834 αποφασίστηκε η μεταφορά του στην Αθήνα, που έγινε η νέα πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.

Με τη μεταφορά του στην Αθήνα το Κεντρικό Σχολείο χωρίζεται σε δύο επιμέρους εκπαιδευτικές βαθμίδες, το Ελληνικό Σχολείο, που ήταν τριετές και αντιστοιχούσε στο σημερινό Γυμνάσιο, και το Γυμνάσιο, που ήταν τετραετές και αντιστοιχούσε στο σημερινό Λύκειο. Επίσης, το σχολείο, μετά τη μεταφορά του στην Αθήνα, μετονομάζεται σε Βασιλικό, εφόσον είναι το μοναδικό δευτεροβάθμιο σχολείο της πρωτεύουσας. Για το λόγο αυτό ενισχύεται με σημαντικά κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό και αναπτύσσεται πολύ, καθώς έρχονται να φοιτήσουν σε αυτό πολλοί μαθητές από την Αθήνα αλλά και από την επαρχία. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι το σχολείο δέχεται μόνο μαθητές και όχι μαθήτριες, αφού την εποχή αυτή τα σχολεία είναι αμιγή, αρρένων ή θηλέων. Μετά την έξωση του Όθωνα το σχολείο μετονομάστηκε σε ”Α΄ εν Αθήναις Γυμνάσιον”, ώστε να μη θυμίζει σε τίποτε τον έκπτωτο βασιλιά.

Πρώτος Γυμνασιάρχης του σχολείου διορίζεται ο Γεώργιος Γεννάδιος (1784-1854), ένας από τους σημαντικούς δασκάλους του Γένους, προς τιμήν του οποίου το σχολείο ονομάζεται μέχρι σήμερα «Γεννάδειο». Ο Γεννάδιος, Γυμνασιάρχης και επόπτης του Ελληνικού Σχολείου, παρέμεινε στη θέση του μέχρι τον θάνατό του. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, εκτός από φωτισμένος δάσκαλος, ήταν και σύμβουλος και ”πατέρας” των μαθητών, που προσέφερε γνώσεις και πολύτιμη καθοδήγηση ακόμα και υλική βοήθεια στους οικονομικά ασθενέστερους. Ανάμεσα στους πρώτους εκπαιδευτικούς που διορίστηκαν στο σχολείο ήταν οι: Χορτάκης, Βάφας, Παυλίδης, Ψαράς, αλλά και ο Παπαρρηγόπουλος, όλοι από τους πιο φημισμένους δασκάλους του 19ου αιώνα.

Τα μαθήματα που διδάσκονταν στο σχολείο ήταν τα αρχαία ελληνικά, η αριθμητική, η ιστορία, η γεωγραφία, η φυσική ιστορία, τα λατινικά και τα γαλλικά, ενώ τα θρησκευτικά και η καλλιγραφία είχαν ανατεθεί σε εξειδικευμένους καθηγητές.

Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετώπισε διαχρονικά το σχολείο ήταν το κτιριακό. Όταν το σχολείο μεταφέρθηκε από την Αίγινα στην Αθήνα, η Αθήνα ήταν μια μικρή πόλη απλωμένη γύρω από την Ακρόπολη, στη σημερινή περιοχή της Πλάκας, όπου δεν υπήρχαν δημόσια κτίρια αλλά μόνο ιδιωτικά, κατοικίες και αρχοντικά. Το κτίριο στο οποίο πρωτοστεγάστηκε το σχολείο ήταν η ”οικία Κλεάνθους”, ένα αρχοντικό που ανήκε σε έναν σπουδαίο αρχιτέκτονα, τον Σταμάτη Κλεάνθη, και πληρούσε κάποιες βασικές προϋποθέσεις για να χρησιμοποιηθεί ως σχολείο. Από το 1837 το κτίριο αυτό δόθηκε για τη στέγαση του νεοϊδρυμένου Πανεπιστημίου, και έτσι το σχολείο έμεινε χωρίς στέγη. Αρχίζει λοιπόν να μετακινείται σε κτίρια της ευρύτερης περιοχής της Πλάκας, τα οποία νοικιάζει το ελληνικό δημόσιο: πρώτα μεταφέρεται στην ”οικία Μποτσάρη” (στη συμβολή των οδών Καπνικαρέας και Μητροπόλεως) και στη συνέχεια στεγάζεται στο κτίριο του Βαρβακείου (Κορνάρου και Ερμού), ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα μετακομίζει στην οδό Αδριανού. Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή τα μαθήματα γίνονται στο Βαρβάκειο αλλά και στον ναό της Μητρόπολης, ενώ από το 1932 μέχρι το 1964 το σχολείο φιλοξενείται στο ”κτίριο Διαλησμά” στην Πλάκα (Σχολείου και Επιχάρμου). Από τότε και μετά λειτουργεί σε νεοκλασικό της Ηπίτου, για να επιστρέψει στο τέλος και πάλι στην οδό Αδριανού.

Η φήμη του σχολείου διατηρήθηκε σε όλη την ιστορία του και, παρά τα προβλήματα κυρίως σε ό,τι αφορά τη στέγασή του, το σχολείο διακρίθηκε για την ποιότητα των καθηγητών του και το ήθος και την προκοπή των μαθητών του, πολλοί από τους οποίους αναδείχθηκαν αργότερα σε πολλές πτυχές του δημόσιου βίου (πολιτική, επιστήμες τέχνη). Το πλούσιο αρχειακό υλικό του σχολείου αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα της προόδου που σημείωσε το σχολείο στη διάρκεια της μακράς ιστορίας του. Επίσης, εκτός από το σχολικό αρχείο, το σχολείο διαθέτει και μια μεγάλη βιβλιοθήκη που περιλαμβάνει περίπου 4.500 τόμους και η οποία είχε αρχίσει να διαμορφώνεται ήδη από το ξεκίνημα του σχολείου στην Αίγινα. Στη βιβλιοθήκη ανήκουν και 352 τόμοι ιστορικής αξίας, που χρονολογούνται από τον 16ο μέχρι τον 19ο αιώνα.

Σήμερα το 1ο Πειραματικό Γυμνάσιο (Πρότυπο – Πειραματικό πλέον) και το 1ο Πειραματικό Λύκειο συνεχίζουν την πορεία του πρώτου ιστορικού σχολείου. Οι σημερινοί μαθητές, που προέρχονται από πολλές γειτονιές και συνοικίες της Αθήνας, επιλέγονται με κλήρωση, για να προσθέσουν τη δική τους ψηφίδα, να αφήσουν το δικό τους, μικρό αποτύπωμα στη μεγάλη ιστορία του σχολείου. Τα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα συμπίπτουν με αυτά που ακολουθούν τα υπόλοιπα σχολεία. Τα δύο πειραματικά συνεργάζονται με το πανεπιστήμιο και προσφέρουν δειγματικές διδασκαλίες σε φοιτητές φιλοσοφικών και άλλων καθηγητικών σχολών. Εκτός από το σχολικό πρόγραμμα οι μαθητές συμμετέχουν σε ποικίλα άλλα προγράμματα (πολιτιστικά, περιβαλλοντικά, αγωγής υγείας και άλλα) και ομίλους.