Σε ποιον ανήκει αυτός ο τόπος;

Τι συμβαίνει,  λοιπόν; Σε ποιον ανήκει αυτό ο τόπος; Ποιος έχει δίκιο,  αναρωτήθηκε η ομάδα μας όλο το διάστημα που προετοιμάζαμε την επίσκεψη στα Αναφιώτικα, αλλά και αργότερα, κατά την επεξεργασία του υλικού που συγκεντρώσαμε.

Προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε ο οικισμός των Αναφιώτικων, από τα τέλη του 19ου αι. και κατά τη διάρκεια του 20ού, εξαιτίας της θέσης του στον αρχαιολογικό χώρο γύρω από την Ακρόπολη.

Είναι γνωστό πως αρχικά  κρατικοί φορείς, αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι, πολεοδόμοι και λόγιοι αντιμετώπισαν εχθρικά τα Αναφιώτικα. Να γκρεμιστεί ο οικισμός, ήταν η ετυμηγορία τους.

Η θέση αυτή με το πέρασμα του χρόνου άλλαξε, όλο και περισσότερες φωνές άρχισαν να υπερασπίζονται τη διατήρηση του οικισμού, να επαινούν την ομορφιά, την γραφική νησιώτικη νότα στην καρδιά της Αθήνας. Τι έχουν να πουν οι κάτοικοι για να υπερασπιστούν την ύπαρξη του οικισμού τους στον χώρο;

Δεν είναι εύκολο να πάρει κανείς θέση. Πρέπει πρώτα να κατανοήσει τα επιχειρήματα  της κάθε πλευράς, τον   τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τη χρήση του χώρου και το πώς οι άνθρωποι αποκτούν την αίσθηση ότι κάτι τους ανήκει.

Για να μπούμε στη θέση τους χρησιμοποιήσαμε βιωματικές τεχνικές. Χωριστήκαμε σε δυο ομάδες. Η μια εκπροσωπούσε όλους τους επίσημους φορείς της εξουσίας και όσους άλλους υποστηρίζουν ότι τα Αναφιώτικα δεν έχουν θέση πάνω στον ιερό βράχο. Η άλλη ανέλαβε να συγκεντρώσει τα αντεπιχειρήματα και να εκπροσωπήσει τους κατοίκους του οικισμού.

Από τη συγκεκριμένη αντιπαράθεση συνειδητοποιήσαμε πως εδώ υπάρχει αναμέτρηση ανάμεσα στο τοπικό και το εθνικό, στο κοινωνικό και το εθνικό. Μια αναμέτρηση ανάμεσα στο ιστορικό παρελθόν και το ζωντανό παρόν. Ανάμεσα στον λαϊκό πολιτισμό, την τοπική ταυτότητα από τη μια και την εθνική ταυτότητα από την άλλη.

Κατανοήσαμε ότι πηγή για τα επιχειρήματα του κράτους και όσων το εκπροσωπούν είναι η προσπάθειά τους να διαφυλάξουν τον εθνικό πολιτισμό. Να προστατέψουν το αρχαιολογικό μνημείο, την Ακρόπολη,  που θεωρείται  κατεξοχήν σύμβολο του πολιτισμού μας. Να προστατέψουν την  ιστορία και την κληρονομιά μας .

Από την άλλη, οι μνήμες και η ζωή των ανθρώπων που ζουν στα Αναφιώτικα είναι το επιχείρημά τους. «Μα εδώ έζησα όλη μου τη ζωή, έζησαν οι γονείς μου, έχω όλες μου τις αναμνήσεις, τον αγαπώ αυτόν τον τόπο, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου σε άλλο μέρος», υποστηρίζουν με πάθος. Και πράγματι, η ομορφιά του οικισμού, η αγάπη με την οποία τον προστατεύουν,  ο σεβασμός με τον οποίο έχουν διαμορφώσει τους εξωτερικούς και εσωτερικούς τους χώρους επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς τους και τους δεσμούς τους με τον τόπο.

Άλλωστε διαπιστώσαμε ότι οι άνθρωποι που κατοικούν εδώ δεν ανήκουν στην ίδια κοινωνική τάξη με τους κατοίκους των αρχοντικών της Πλάκας. Είναι άνθρωποι απλοί, χωρίς πολιτική δύναμη και  εξουσία.

Γι αυτό κι εμείς, τελικά, αφήνουμε την απάντηση ανοιχτή. Καταθέτουμε τα στοιχεία που καταγράψαμε και συγκεντρώσαμε και να αφήσουμε τον καθέναν από σας να διαμορφώσει τη δική του άποψη.