Γοργοεπήκοος ή Άγιος Ελευθέριος

Η Γοργοεπήκοος ή Άγιος Ελευθέριος ή Παλαιά Μητρόπολη (Πλατεία Μητροπόλεως), είναι κτισμένη στα τέλη του 12ου αι. και είναι αφιερωμένη στην Παναγία Γοργοεπήκοο ή Γρηγορούσα, αυτή που βοηθάει τις γυναίκες κατά τον τοκετό, καθώς και στον Άγιο Ελευθέριο. Θα περίμενε κανείς η μικρή αυτή εκκλησία να χάνεται δίπλα στο επιβλητικό κτίριο της Μητρόπολης. Κι όμως, τραβά το βλέμμα κάθε προσεκτικού περιηγητή, χάρη στην κομψότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

Για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκαν αρχαίες, ρωμαϊκές και βυζαντινές πλάκες από αρχαίους ναούς και βασιλικές που καταστράφηκαν. Στην πρόσοψη υπάρχει αρχαία ζωφόρος, που προέρχεται από μνημείο του 4ου αι. π.Χ. και απεικονίζονται οι επίσημες αττικές εορτές. Η εμφανής αγάπη για την τέχνη της κλασικής αρχαιότητας συνδέει το ναό με τον αρχαιολάτρη μητροπολίτη της Αθήνας Μιχαήλ Χωνιάτη.

Αποτέλεσε, μέχρι να κτιστεί η διπλανή Μητρόπολη, την ορθόδοξη επισκοπική έδρα των Αθηνών, όταν οι επίσκοποι εκδιώχθηκαν από τον Παρθενώνα, αρχικά από τους Φράγκους και αργότερα από τους Τούρκους. Μετά την Επανάσταση μετονομάστηκε Άγιος Ελευθέριος. Χρησίμευσε επίσης ως βιβλιοθήκη από το 1839 ως το 1842. Στα δέντρα μπροστά από το ναό υπάρχει ένα υπερφυσικού μεγέθους χάλκινο επιχρυσωμένο άγαλμα του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, που κραδαίνει το σπαθί του.